Ορισμός
Η θυροξίνη (Τ4) είναι η κύρια ορμόνη που παράγεται στο θυρεοειδή αδένα από ιώδιο και θυρεοσφαιρίνη σε μια διαδικασία πολλών σταδίων. Η παραγωγή γίνεται ως απόκριση του ερεθίσματος της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH) της υπόφυσης, στον θυρεοειδή αδένα. Η δεσμευμένη μορφή ονομάζεται ολική Τ4 και η μη δεσμευμένη / δραστική μορφή ονομάζεται ελεύθερη Τ4 (FT4). H FT4 είναι η μορφή της ορμόνης που την καθιστά βιολογικά ενεργή.
H θυροξίνη είναι μια ορμόνη (ιωδιούχο παράγωγο της τυροσίνης) που παράγεται μαζί με την Τ3 από τα θυλακικά κύτταρα του θυροειδούς αδένα. Ο θυροειδής αδένας είναι ένας αδένας μικρού μεγέθους που ανήκει στο ενδοκρινικό σύστημα του ανθρώπου και εντοπίζεται μπροστά από την τραχεία. Το 99,95% της T4 στην κυκλοφορία είναι αντιστρεπτά δεσμευμένο σε πρωτεΐνες μεταφοράς, κυρίως στη θυρεοδεσμευτική σφαιρίνη (TBG) και σε μικρότερο βαθμό, στην αλβουμίνη. Η μη δεσμευμένη ή αλλιώς ελεύθερη T4 (FT4) είναι βιολογικώς δραστική και πρόδρομο μόριο της τριϊωδοθυρονίνης (T3), ενώ η δεσμευμένη T4 είναι μεταβολικά αδρανής και λειτουργεί ως αποθήκη.
Δράση
Η βιολογικά δραστική ελεύθερη θυροξίνη (FΤ4) διεγείρει το βασικό μεταβολικό ρυθμό, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης των υδατανθράκων και των λιπιδίων, την πρωτεϊνική σύνθεση, την απελευθέρωση του ασβεστίου των οστών και το μεταβολισμό των βιταμινών. Στα βρέφη, η ελεύθερη θυροξίνη παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος και την ανάπτυξη του σώματος.
Σκοπός
Η μέτρηση της ελεύθερης θυροξίνης (FΤ4) χρησιμοποιείται κυρίως για την παρακολούθηση της θεραπείας των παθήσεων του θυρεοειδούς με συνθετικές ορμόνες θυροξίνης και την παρακολούθηση της θεραπείας του υπερθυρεοειδισμού με αντιθυρεοειδικά φάρμακα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και στην Ευρώπη τα νεογνά συνήθως ελέγχονται ως προς τα επίπεδα των Τ4 ή FT4 και TSH ώστε να αποκλεισθεί ο συγγενής υποθυρεοειδισμός, που μπορεί να προκαλέσει νοητική υστέρηση αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα.
Παραγγελία εξέτασης επί συμπτωμάτων
- Ανησυχία
- Απώλεια βάρους
- Τρόμος χεριών
- Αυξημένος καρδιακός ρυθμός
- Διόγκωση των ματιών
- Δυσκολία στον ύπνο
- Κούραση
- Χαμηλή ανοχή στη θερμότητα
- Έντονη κινητικότητα του εντέρου
Συσχετιζόμενες καταστάσεις
Στα νοσήματα του θυρεοειδούς με διαταραχές των επιπέδων FT4 (κατά αναλογία με την Τ4) περιλαμβάνονται:
- Υποθυρεοειδισμός: υπολειτουργία του θυρεοειδούς, μετεγχειρητικός ή μετά από ακτινοβολία
- Υπερθυρεοειδισμός: Υπερλειτουργία του θυρεοειδούς από νόσο Graves, πολυοζώδη τοξιική βρογχοκήλη, τοξικό αδένωμα, υποξεία θυρεοειδίτιδα ή εξ’ιωδιούχων.
- Υποξεία θυρεοειδίτιδα: οξεία φλεγμονή του θυρεοειδικού παρεγχύματος συνήθως ιογενούς αιτιολογίας.
- Θυρεοειδίτιδα Hashimoto: Πρόκειται για σύνδρομο υπολειτουργίας του αδένα με συνεπακόλουθο την ανεπαρκή έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών. Αποτελεί το συχνότερο αίτιο υποθυρεοειδισμού και χαρακτηρίζεται από οζώδη διόγκωση του αδένα. Συχνά συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα. Εργαστηριακά χαρακτηρίζεται από μειωμένα επίπεδα Τ3, Τ4, υψηλά επίπεδα ΤSH, φυσιολογική ΤBG και παρουσία αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων κυρίως anti-TG και anti-TPO.
- Νόσος Graves: Η νόσος αναφέρεται στη συμμετρική διόγκωση και υπερλειτουργία όλου του αδένα. Αποτελεί το πιο συχνό αίτιο θυρεοτοξίκωσης και προσβάλει κυρίως νεαρά γυναίκες. Εργαστηριακά χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα Τ3, Τ4, μειωμένη TSH στη πρωτοπαθή νόσο Graves-αυξημένη ΤSH στην δευτεροπαθή, φυσιολογική TBG και παρουσία αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων κυρίως ΤSI.
- Νεογνικός υποθυροειδισμός: Σπάνια κατάσταση που οφείλεται στην μεταφορά αντιθυρεοειδκών αντισωμάτων από τη μητέρα μέσω του πλακούντα. Εργαστηριακά χαρακτηρίζεται από μειωμένα επίπεδα Τ4, αυξημένη TSH, φυσιολογική TBG και παρουσία αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων, κυρίως TSI.
- Θυρεοειδίτιδα μετά τον τοκετό: Συμβαίνει σε γυναίκες που έχουν γεννήσει. Έχει μία πρώτη φάση υπερθυρεοειδισμού διάρκειας 2-4 μηνών, όπου ο θυρεοειδής καταστρέφεται και απελευθερώνονται στο αίμα σε μεγάλες ποσότητες θυρεοειδικές ορμόνες (Τ3 και Τ4) και μία δεύτερη φάση υποθυρεοειδισμού, όπου ο θυρεοειδής δεν παράγει αρκετές ορμόνες και η γυναίκα εμφανίζει ο βρογχοκήλη. Εργαστηριακά στη πρώτη φάση χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα Τ3, Τ4, μειωμένη TSH και στην δεύτερη μειωμένα επίπεδα Τ3, Τ4, υψηλά επίπεδα ΤSH και παρουσία αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων.
- Καρκίνος θυρεοειδούς: Περίπου 15-28% των ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς παρουσιάζουν αντισώματα anti-Tg στην κυκλοφορία.
Δείγμα
Προετοιμασία
Φυσιολογικές τιμές
Συντελεστής μετατροπής στο SI x 12.9 nmol/L ( Πίνακας μετατροπής )
| Κατηγορία | FΤ4 (ng/dL) |
|---|---|
| Ομφάλιος λώρος | 1.7 -4.0 |
| Νεογέννητα | 1.5 – 3.5 |
| 3- 30 ημερών | 0.8 – 2.4 |
| 1 – 6 μηνών | 0.8 – 2.2 |
| 7 – 12 μηνών | 0.8 – 2.1 |
| 1 – 9 ετών | 0.9 – 2.0 |
| 10 – 15 ετών | 0.8 – 2.0 |
| Ενήλικες | 0.7 – 2.0 |
Σχετικές εξετάσεις
T3, FT3, TSH, T4, ABTPO, ANTI-TG, TSI, rT3 (ανάστροφη Τ3)
Περιορισμοί
Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, τα δείγματα ασθενών ενδέχεται να περιέχουν ετερόφιλα αντισώματα, τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν παρεμβολή. Αυτό συνήθως συμβαίνει όταν υπάρχει συστηματική έκθεση σε ζώα ή προϊόντα ζωϊκού ορού.
Ρύθμιση
H σύνθεση και απελευθέρωση θυρεοειδικών ορμονών διεγείρεται από την θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που εκκρίνεται από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης. Η TSH υφίσταται αρνητική παλίνδρομη ρύθμιση από τις Τ3 και Τ4 και θετική ρύθμιση από την TRH που απελευθερώνεται από τον υποθάλαμο. Η TSH επάγει την έκκριση των ορμονών (αυξάνει την πρόσληψη ιωδίου, την σύνθεση και την απελευθέρωση των ορμονών) και προκαλεί αύξηση της αγγείωσης του αδένα, υπερτροφία και υπερπλασία των θυλακικών κυττάρων. Η μέτρηση της FT4 αποτυπώνει την πραγματική εικόνα για την παραγωγή θυροξίνης από τον θυρεοειδή, η οποία δεν επηρεάζεται από τις μεταβολές της TBG. Προτιμάται πολλές φορές από την Τ4 για την ακριβέστερη αποτύπωση της λειτουργικότητας του θυρεοειδούς αδένα.
Συνδυαστική ερμηνεία της εξέτασης
Αυξημένα ή μειωμένα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών υποδεικνύουν την έλλειψη ισορροπίας μεταξύ απαιτήσεων και παραγωγής τους, χωρίς όμως να υποδεικνύουν τι προκαλεί την υπερπαραγωγή ή την ανεπάρκεια τους. Συνήθως είναι αυξημένη η FT4 σε υπερθυρεοειδισμό, σε λήψη Angoron ή β-αποκλειστών, και ελαττωμένη σε υποθυρεοειδισμό και μη θυρεοειδική χρόνια νόσος. Το αντισπασμωδικό φάρμακο φαινυντοίνη ενδέχεται να προκαλέσει ελάττωση της τιμής της FT4, λόγω αλληλεπλιδρασης με τις θέσεις δέσμευσης της TBG.
Στον πίνακα που ακολουθεί, η ερμηνεία ισχύει για την FT4, κατά αναλογία με την Τ4.
| TSH | T4 | T3 | Ερμηνεία |
|---|---|---|---|
| Υψηλή | Φυσιολογική | Φυσιολογική | Ήπιος (υποκλινικόςς) Υποθυρεοειδισμός |
| Υψηλή | Χαμηλή | Χαμηλή ή Φυσιολογική | Υποθυρεοειδισμός |
| Χαμηλή | Φυσιολογική | Φυσιολογική | Ήπιος (υποκλινικός) Υπερθυρεοειδισμός |
| Χαμηλή | Υψηλή ή Φυσιολογική | Υψηλή ή Φυσιολογική | Υπερθυρεοειδισμός |
| Χαμηλή | Χαμηλή ή Φυσιολογική | Χαμηλή ή Φυσιολογική | Μη τυπική θυρεοειδική νόσος, Σπάνιος δευτερογενής υποθυρεοειδισμός (υποφυσιακός) |
Τι σημαίνει το αποτέλεσμα της εξέτασης;
Γι΄αυτή την εξέταση, το εύρος των τιμών αναφοράς (φυσιολογικών τιμών) ποικίλει πολύ, επειδή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία του ασθενούς, το φύλο, ο πληθυσμός απο τον οποίο προέρχεται το δείγμα καθώς και η χρησιμοποιούμενη μέθοδος ανάλυσης, τα αριθμητικά αποτελέσματα της εξέτασης μπορεί να αξιολογούνται διαφορετικά απο εργαστήριο σε εργαστήριο. Πολλές φορές τα αποτελέσματα της εξέτασης δεν μπορούν από μόνα τους να θέσουν τη διάγνωση αλλά μπορεί να κατευθύνουν το γιατρό να ζητήσει επι πλέον εξετάσεις για να διερευνήσει την αιτία της υπερ- ή της υπολειτουργίας του αδένα.
