Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH)

Αρχική / Εξετάσεις / Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH)

Ορισμός

Η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (επίσης γνωστή ως TSH ή θυρεοτροπίνη) είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που συντίθεται από τα βασεόφιλα κύτταρα του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης, η οποία ρυθμίζει την ενδοκρινή λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα. Η ορμόνη αυτή διεγείρει το θυρεοειδή αδένα ώστε να παραχθεί η θυροξίνη (Τ₄), και στη συνέχεια, η τριϊωδοθυρονίνη (Τ₃), η οποία διεγείρει τον μεταβολισμό σχεδόν όλων των ιστών του σώματος.

Δράση

Η TSH είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που αποτελείται από δύο υπομονάδες, την άλφα και την βήτα.Η α-υπομονάδα είναι σχεδόν ταυτόσημη με εκείνη της ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης (hCG), ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH), και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH). Η β υπομονάδα είναι ειδική για την TSH και ως εκ τούτου καθορίζει την ειδικότητα του υποδοχέα της.

Η TSH αλληλεπιδρά με ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνεια των κυττάρων του θυρεοειδούς αδένα και ασκεί δύο κύριες δράσεις:

Η πρώτη δράση είναι η διέγερση της αναπαραγωγής και της υπερτροφίας των κυττάρων.
Δεύτερον, η TSH διεγείρει το θυρεοειδή αδένα για τη σύνθεση και την έκκριση της Τ4 και της Τ3.

Σκοπός

Η TSH είναι συχνά η εξέταση επιλογής για την εκτίμηση της λειτουργίας του θυρεοειδούς και/ή των συμπτωμάτων του υπερ- ή υπο-θυρεοειδισμού. Συχνά ζητείται επιπρόσθετα η εξέταση της T4/ FT4 ή Τ3/ FT3. Αλλες εξετάσεις που μπορεί να ζητηθούν είναι τα αντιθυρεοειδικά αυτοαντισώματα εφόσον υπάρχει υποψία για θυρεοειδική νόσο αυτοάνοσης αιτιολογίας.

Επίσης χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση των ασθενών με θεραπεία υποκατάστασης των θυρεοειδικών ορμονών, για την επιβεβαίωση της καταστολής της TSH σε ασθενείς με καρκίνο του θυρεοειδούς υπό θεραπεία καταστολής.

Παραγγελία εξέτασης επί συμπτωμάτων

Ανησυχία, αϋπνία, κούραση
Απώλεια βάρους ή απότομη αύξηση βάρους
Τρόμος χεριών
Αυξημένος καρδιακός ρυθμός ή αίσθημα παλμών
Διόγκωση των ματιών
Χαμηλή ανοχή στη θερμότητα ή στο κρύο
Πιο συχνές κινήσεις του εντέρου ή δυσκοιλιότητα
Αδυναμία κάτω άκρων
Ίλιγγος – ζάλη
Ξηρότητα δέρματος – απώλεια μαλλιών
Κατακράτηση υγρών – οίδημα κάτω άκρων
Προσυμπτωματικός έλεγχος των νεογέννητων για τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα

Συσχετιζόμενες καταστάσεις

Στα νοσήματα του θυρεοειδούς με διαταραχή των επιπέδων TSH περιλαμβάνονται:

Υποθυρεοειδισμός: υπολειτουργία του θυρεοειδούς, μετεγχειρητικός ή μετά από ακτινοβολία
Υπερθυρεοειδισμός: Υπερλειτουργία του θυρεοειδούς από νόσο Graves, πολυοζώδη τοξιική βρογχοκήλη, τοξικό αδένωμα, υποξεία θυρεοειδίτιδα ή εξ’ιωδιούχων.
Υποξεία θυρεοειδίτιδα: οξεία φλεγμονή του θυρεοειδικού παρεγχύματος συνήθως ιογενούς αιτιολογίας.
Θυρεοειδίτιδα Hashimoto: Πρόκειται για σύνδρομο υπολειτουργίας του αδένα με συνεπακόλουθο την ανεπαρκή έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών. Αποτελεί το συχνότερο αίτιο υποθυρεοειδισμού και χαρακτηρίζεται από οζώδη διόγκωση του αδένα. Συχνά συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα. Εργαστηριακά χαρακτηρίζεται από μειωμένα επίπεδα Τ3, Τ4, υψηλά επίπεδα ΤSH, φυσιολογική ΤBG και παρουσία αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων κυρίως anti-TG και anti-TPO.
Νόσος Graves: Η νόσος αναφέρεται στη συμμετρική διόγκωση και υπερλειτουργία όλου του αδένα. Αποτελεί το πιο συχνό αίτιο θυρεοτοξίκωσης και προσβάλει κυρίως νεαρά γυναίκες. Εργαστηριακά χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα Τ3, Τ4, μειωμένη TSH στη πρωτοπαθή νόσο Graves-αυξημένη ΤSH στην δευτεροπαθή, φυσιολογική TBG και παρουσία αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων κυρίως ΤSI.
Νεογνικός υποθυροειδισμός: Σπάνια κατάσταση που οφείλεται στην μεταφορά αντιθυρεοειδκών αντισωμάτων από τη μητέρα μέσω του πλακούντα. Εργαστηριακά χαρακτηρίζεται από μειωμένα επίπεδα Τ4, αυξημένη TSH, φυσιολογική TBG και παρουσία αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων, κυρίως TSI.
Θυρεοειδίτιδα μετά τον τοκετό: Συμβαίνει σε γυναίκες που έχουν γεννήσει. Έχει μία πρώτη φάση υπερθυρεοειδισμού διάρκειας 2-4 μηνών, όπου ο θυρεοειδής καταστρέφεται και απελευθερώνονται στο αίμα σε μεγάλες ποσότητες θυρεοειδικές ορμόνες (Τ3 και Τ4) και μία δεύτερη φάση υποθυρεοειδισμού, όπου ο θυρεοειδής δεν παράγει αρκετές ορμόνες και η γυναίκα εμφανίζει ο βρογχοκήλη. Εργαστηριακά στη πρώτη φάση χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα Τ3, Τ4, μειωμένη TSH και στην δεύτερη μειωμένα επίπεδα Τ3, Τ4, υψηλά επίπεδα ΤSH και παρουσία αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων.

Δείγμα

Αιμοληψία – φλεβικό αίμα

Προετοιμασία

Δεν απαιτείται συγκεκριμένη προετοιμασία. Εάν ο εξεταζόμενος βρίσκεται σε θεραπευτική αγωγή, καλό είναι να πραγματοποιηθεί η αιμοληψία πριν τη λήψη της προγραμματισμένης θεραπευτικής δόσης.

Φυσιολογικές τιμές

Συντελεστής μετατροπής στο SI x 1 μIU/mL ( Πίνακας μετατροπής )

Κατηγορία	ΤSH (mIU/L)
Ομφάλιος λώρος	2.0 – 20
Πρόωρα	0.8 – 6.9
Νεογέννητα	1.3 – 40
1 – 30 ημερών	0.35 – 10
1 – 12 μηνών	0.32 – 5.5
1 – 15 ετών	0.32 – 3.5
Ενήλικες	0.3 – 4.5
Κύηση	0.2 – 3.0

Σχετικές εξετάσεις

T3, FT3, T4, FT4, ABTPO, ANTI-TG, TSI, rT3 (ανάστροφη Τ3), TG, CT.

Περιορισμοί

Η ερμηνεία των επιπέδων TSH πρέπει να γίνεται με προσοχή κατά τη διάρκεια του 1^ου τριμήνου της εγκυμοσύνης, όπου τα υψηλά επίπεδα HCG μπορεί να προκαλέσουν ελάττωση των επιπέδων TSH, χωρίς να υπάρχει υποκείμενη παθολογία.
Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, τα δείγματα ασθενών ενδέχεται να περιέχουν ετερόφιλα αντισώματα, τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν παρεμβολή.

Ρύθμιση

Όταν τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς μειώνονται στην κυκλοφορία του αίματος ή όταν το σώμα εκτίθεται σε φυσιολογικό ή ψυχολογικό στρες, ο υποθάλαμος διεγείρεται και απελευθερώνει την ορμόνη απελευθέρωσης της θυρεοτρόπου ορμόνης (TRH). Η TRH με τη σειρά της διεγείρει την παραγωγή της θυρεοτρόπου ή θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH) από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης. Η TSH στη συνέχεια διεγείρει την παραγωγή και την απελευθέρωση της τριιωδοθυρονίνης (Τ3) και της θυροξίνης (Τ4) από τον θυρεοειδή αδένα.

Τα επίπεδα των Τ3, Τ4 μπλοκάρουν την περαιτέρω απελευθέρωση της θυρεοειδούς ορμόνης (TSH) και της υποθαλαμικής εκλυτικής ορμόνης της θυρεοειδούς ορμόνης (TRH), μέσω ενός μηχανισμού αρνητικής ανάδρασης.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΤSH

Νόσοι	Καταστάσεις	Φάρμακα	Φάρμακα
Υπoθυρεοειδισμός	Κύηση	Αμιοδαρόνη	Νιτροπρσωσσικό Νάτριο
Νόσος Hashimoto	Νεογέννητα βρέφη	Αμινογλουτεθυμίδη	Προπυλοθειουρακίλη
Βρογχοκήλη	Παχυσαρκία	Ασπιρίνη (μεγάλες δόσεις)	Ρεσορκινόλη
Υποξεία θυρεοειδίτιδα	Οξεία ψυχιατρική διαταραχή	Βενσεραζίδη	Σκιαγραφικά Ιωδιούχα υλικά
Θυρεοειδεκτομή	Οξεία επίπονη άσκηση	Εθιοναμίδη	Σουλφοναμίδες
Θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο	Οξεία στέρηση ύπνου	Ιοπανοϊκό οξύ	Thyrogen (θυρεοτροπίνη Α)
Αδένωμα υπόφυσης	Μεγάλη ηλικία (γυναίκες)	Κλομιφαίνη	Φαινυλοβουταζόνη
Προεκλαμψία	Νηστεία	Λίθιο
Εκλαμψία	Υποθερμία	Μεθιμαζόλη
Νόσος Addison	Ανάρρωση από σοβαρή νόσο	6-μερκαπτοπουρίνη
Αντισώματα TSH		Μετοκλοπραμίδη
Θεραπεία υπερθυρεοειδισμού		Μορφίνη

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΕΛΑΤΤΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΤSH

Νόσοι	Νόσοι / καταστάσεις	Φάρμακα	Φάρμακα
Υπερθυρεοειδισμός	Κύηση	Ασπιρίνη	Φαινυντοίνη
Νόσος Graves		Αμφεταμίνες	Φάρμακα που αυξάνουν την Τ4
Τοξικό αδένωμα		Γλυκοκορτικοειδή	Φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη
Πολυοζώδης τοξική βρογχοκήλη		Θυρεοειδικές ορμόνες
Υποξεία θυρεοειδίτιδα		Ηπαρίνη
Υποφυσιακή ανεπάρκεια		Κετοκοναζόλη
Οργανικό εγκεφαλικό σύνδρομο		Ντοπαμίνη
Τροφοβλαστικοί όγκοι (β-HCG)		L-dopa

Συνδυαστική ερμηνεία της εξέτασης

Αυξημένα ή μειωμένα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών υποδεικνύουν την έλλειψη ισορροπίας μεταξύ απαιτήσεων και παραγωγής τους, χωρίς όμως να υποδεικνύουν τι προκαλεί την υπερπαραγωγή ή την ανεπάρκεια τους. Συνήθως είναι αυξημένη σε υπερθυρεοειδισμό και ελαττωμένη σε υποθυρεοειδισμό, μη θυρεοειδική χρόνια νόσο και σε λήψη Angoron.

TSH	T4	T3	Ερμηνεία
Υψηλή	Φυσιολογική	Φυσιολογική	Ήπιος (υποκλινικόςς) Υποθυρεοειδισμός
Υψηλή	Χαμηλή	Χαμηλή ή Φυσιολογική	Υποθυρεοειδισμός
Χαμηλή	Φυσιολογική	Φυσιολογική	Ήπιος (υποκλινικός) Υπερθυρεοειδισμός
Χαμηλή	Υψηλή ή Φυσιολογική	Υψηλή ή Φυσιολογική	Υπερθυρεοειδισμός
Χαμηλή	Χαμηλή ή Φυσιολογική	Χαμηλή ή Φυσιολογική	Μη τυπική θυρεοειδική νόσος, Σπάνιος δευτερογενής υποθυρεοειδισμός (υποφυσιακός)

Τι σημαίνει το αποτέλεσμα της εξέτασης και ποια η θεραπεία;

Υψηλά επίπεδα TSH

Τα οριακά ή υψηλά επίπεδα TSH συνήθως υποδηλώνουν υπολειτουργία του θυρεοειδούς ή υποθυρεοειδισμό. Μπορεί να εμφανιστεί παροδικά ή να είναι μόνιμη υπολειτουργία. Ενδεδειγμένη είναι η εξέταση και άλλων ορμονών Τ3, Τ4 και αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων (ABTPO, ANTI-TG) ώστε να καθοριστεί η έκταση και η φύση της διαταραχής.

Χαμηλά επίπεδα TSH

Συνήθως εμφανίζεται σε περίπτωση υπερδραστήριας λειτουργίας του θυρεοειδή αδένα. Αυτό μπορεί να προκληθεί από:

Νόσος του Graves (υπερθυρεοειδισμός αυτοάνοσης αιτιολογίας)
Τοξικό αδένωμα
Πολυοζώδης τοξική βρογχοκήλη
Υποξεία θυρεοειδίτιδα
Θυρεοειδίτιδα εξ’ιωδιούχων (επαφή του σώματος με ιώδιο)
Υπερβολική δόση θυρεοειδικών ορμονών
Εγκυμοσύνη (τα επίπεδα Τ3 και Τ4 αυξάνονται στην εγκυμοσύνη και τα επίπεδα TSH μειώνονται).
Φάρμακα

Θεραπεία

Η θεραπεία για έναν υπολειτουργικό θυρεοειδή συνήθως περιλαμβάνει τη λήψη μιας συνθετικής θυρεοειδικής ορμόνης με χάπι καθημερινά. Αυτό το φάρμακο θα επαναφέρει τα επίπεδα των ορμονών στο φυσιολογικό.

Ο έλεγχος της λήψης της σωστής δόσης του φαρμάκου διενεργείται ένα δίμηνο ή τρίμηνο μετά την έναρξη της θεραπείας και συνεχίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Εάν ο θυρεοειδής είναι υπερδραστήριος, υπάρχουν διάφορες επιλογές:

Αντιθυρεοειδικά φάρμακα για την ανακοπή της υπερπαραγωγής ορμονών
Ραδιενεργό ιώδιο για να επιβραδυνθεί η λειτουργία τον θυρεοειδούς
Λήψη βήτα blockers για τη μείωση του γρήγορου καρδιακού ρυθμού που προκαλείται από υψηλά επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών
Χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του θυρεοειδούς