Ορισμός
Η καλσιτονίνη (CT) είναι μια πολυπεπτιδική ορμόνη που εκκρίνεται από τα παραθυλακικά κύτταρα (κύτταρα C) του θυρεοειδούς αδένα και εμπλέκεται στον μεταβολισμό του ασβεστίου και του φωσφόρου στο αίμα. Η καλσιτονίνη ανταγωνίζεται την δράση της παραθορμόνης (παράγεται στους παραθυρεοειδείς αδένες), παίζοντας από κοινού σπουδαίο ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου στα οστά και στο αίμα. Ο χρόνος ημίσειας ζωής στο πλάσμα είναι περίπου 10min.
Η έκκριση καλσιτονίνης διεγείρεται από:
- αύξηση του ασβεστίου [Ca2+] στον ορό
- γαστρίνη και πενταγαστρίνη.
- άλλους παράγοντες όπως τα οιστρογόνα.
Σε αντίθεση με τις θυρεοειδικές ορμόνες η έκκρισή της δεν ρυθμίζεται από τον υποθάλαμο-υποφυσιακό άξονα.
Δράση
Όταν τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίμα είναι υψηλότερα από τα αναμενόμενα απελευθερώνεται καλσιτονίνη.
Η καλσιτονίνη (CT):
- αναστέλλει την οστεοκλαστική δραστηριότητα και προάγει την εναπόθεση ασβεστίου στα οστά,
- αναστέλλει την απορρόφηση του ασβεστίου από το γαστρεντερικό σύστημα και
- αυξάνει την απέκκριση του ασβεστίου από τα νεφρά.
Οι δράσεις οδηγούν σε μείωση των επιπέδων του ασβεστίου στο αίμα. Κλινικά, τα αυξημένα επίπεδα καλσιτονίνης δεν προκαλούν υπoασβεστιαιμία και τα μειωμένα επίπεδα καλσιτονίνης (πχ μετά από ολική θυρεοειδεκτομή) δεν προκαλούν υπερασβεστιαιμία.
Η καλσιτονίνη φαίνεται να:
- προστατεύει από την απώλεια ασβεστίου από τον σκελετό κατά τη διάρκεια της κινητοποίησης ασβεστίου, όπως η εγκυμοσύνη και η γαλουχία
- δρα στην πρόληψη της μεταγευματικής υπερασβεστιαιμίας που προκύπτει από την απορρόφηση του ασβεστίου
- αναστέλλει την πρόσληψη τροφής μέσω ρύθμισης της όρεξης.
Σκοπός
Η εξέταση CT χρησιμοποιείται κυρίως:
- στη διερεύνηση “ύποπτων” όζων θυρεοειδούς αδένα
- στη διάγνωση και παρακολούθηση των σποραδικών και κληρονομικών περιπτώσεων μυελοειδούς καρκινώματος του θυρεοειδούς αδένα
- για την αξιολόγηση της πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας τύπου II (ΜΕΝ ΙΙ).
- Η μέτρηση των επιπέδων της καλσιτονίνης έχει επίσης προταθεί σαν προληπτικός έλεγχος για τα μέλη της οικογένειας των ασθενών με μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς.
Τα νοσήματα αυτά χαρακτηρίζονται από αυξημένη έκκριση της καλσιτονίνης με διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων ασβεστίου στον ορό.
Σε μερικούς ασθενείς με μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς, τα επίπεδα νηστείας της καλσιτονίνης είναι φυσιολογικά, οπότε κρίνεται απαραίτητη η μέτρησή της μετά από προκλητές δοκιμασίες με ενδοφλέβια χορήγηση πενταγαστρίνης ή ασβεστίου.
Παραγγελία εξέτασης
Τα ευρήματα ή συμπτώματα που πιθανά απαιτούν τη διερεύνηση της CT είναι:
- Οζώδης βρογχοκήλη, ψηλαφητή μάζα στο λαιμό.
- Βράχνος φωνής. Συμπίεση του λαρυγγικού νέυρου (νευρώνει τις φωνητικές χορδές) από κάποιο όγκο
- Συστηματικά συμπτώματα: ανορεξία, απώλεια βάρους, διάρροιες, εξάψεις, κόπωση
Συσχετιζόμενες καταστάσεις
ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΑΥΞΗΣΗ Ή ΕΛΑΤΤΩΣΗ ΤΗΣ CT
| Αυξηση της CT |
|---|
| Μυελοειδές καρκίνο του θυρεοειδούς. Υπερπλασία των κυττάρων C. |
| Καρκίνος του μαστού. Έκτοπη παραγωγή καλσιτονίνης (όπως στον καρκίνο του παγκρέατος). Καρκίνος του πνεύμονα (μικροκυτταρικό). |
| Υπερασβεστιαιμία. Αδένωμα ή υπερπλασία παραθυρεοειδών. |
| Κακοήθης αναιμία. |
| Αλκοολική κίρρωση |
| Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Ουραιμία. |
| Ενδοκρινολογικές διαταραχές: Νόσο του Cushing. Φαιοχρωμοκύττωμα. Θυρεοειδίτιδα. |
| Λευχαιμίες, μυελοδυσπλαστικές διαταραχές |
| Σύνδρομο Zollinger-Ellison. |
| Λήψη φαρμάκων: ασβέστιο, επινεφρίνη, γλυκαγόνη, από του στόματος αντισυλληπτικά, πενταγαστρίνη (μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα καλσιτονίνης). |
Δείγμα
Προετοιμασία
Δεν απαιτείται ειδική προετοιμασία.
Προτιμάται πρωϊνό δείγμα.
Φυσιολογικές τιμές
Συντελεστής μετατροπής μονάδων στο σύστημα SI x 0.292 pmol/L ( Πίνακας μετατροπής )
0- 10 pg/ml
Σχετικές εξετάσεις
T3, FT3, T4, FT4, TSH, ΑΒΤΡΟ, ANTI-TG, rT3 (ανάστροφη Τ3), TG. TSI-TRAB.
Περιορισμοί
Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, τα δείγματα ασθενών να περιέχουν ετερόφιλα αντισώματα ή ανθρώπινα αυτο-αντισώματα ποντικού (ΗΑΜΑ), τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν παρεμβολή.
Συνδυαστική ερμηνεία της εξέτασης
Ύστερα από την διάγνωση και την χειρουργική αφαίρεση του μυελοειδούς καρκίνου του θυρεοειδούς τα επίπεδα της καλσιτονίνης αξιολογούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα για να εξασφαλιστεί ότι επιστρέφουν στις αναμενόμενες τιμές. Αν τα επίπεδα παραμένουν αυξημένα, πρέπει να διερευνηθεί το ενδεχόμενο εμφάνισης κάποιων υπολειμματικών ιστών που εκκρίνουν καλσιτονίνη. Η παρουσία υψηλών επίπεδων της καλσιτονίνης μετά από την χειρουργική εξαίρεση του καρκίνου μπορεί να σχετίζεται με υποτροπή του καρκίνου.
Παθολογική αύξηση τις τιμής παρατηρείται και σε άλλες καταστάσεις όπως:
υπερασβεστιαιμία, φαιοχρωμοκύττωμα, θυρεοειδίτιδα, υπερπλασία των C-κυττάρων, αδένωμα παραθυρεοειδούς, υπερπλασία παραθυρεοειδούς, αλκοολική κίρρωση, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, νόσος Cushing, καρκίνος του μαστού, έκτοπη παραγωγή καλσιτονίνης (όπως στο μικροκυτταρικό πνεύμονα, καρκίνο του παγκρέατος), όγκοι νησιδίων παγκρέατος, κακοήθης αναιμία, ουραιμία, σύνδρομο Zollinger-Ellison.
Τέλος η λήψη ορισμένων φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα καλσιτονίνης. Τέτοια φάρμακα η επινεφρίνη, γλυκαγόνη, από του στόματος αντισυλληπτικά, πενταγαστρίνη, ασβέστιο.
Τι σημαίνει το αποτέλεσμα της εξέτασης και ποια η θεραπεία;
Αυξημένα επίπεδα CT εξετάζονται από τον θεράποντα ενδοκρινολόγο, ο οποίος καλείται να θέσει τη διάγνωση ή να προβεί σε διαφοροδιάγνωση.
Θα πρέπει να διερευνηθούν όλες οι καταστάσεις που προκαλούν αύξηση της CT.
Στην περίπτωση που τεκμηριωθεί η διάγνωση μυελοειδούς καρκίνου του θυρεοειδούς, ακολοθεί ο άμεσος προγραμματισμός του χειρουργείου αφού προηγηθεί ο κατάλληλος προεγχειρητικός έλεγχος.
