Ενδοκρινικό σύστημα
Το ενδοκρινικό σύστημα είναι το σύστημα των ενδοκρινών αδένων που παράγουν ορμόνες, οι οποίες είναι εξειδικευμένες πρωτεΐνες που ρυθμίζουν τις σωματικές λειτουργίες. Το ενδοκρινικό σύστημα χρησιμεύει ως το εσωτερικό χημικό σύστημα σηματοδότησης του σώματος, στέλνοντας μηνύματα με τη μορφή ορμονών σε όργανα σε όλο το σώμα μέσω του κυκλοφορικού συστήματος.
Λειτουργία ενδοκρινολογικού συστήματος
Το ενδοκρινικό σύστημα ενός οργανισμού είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο μιας πληθώρας λειτουργιών, όπως είναι ο μεταβολισμός, η ανάπτυξη, η λειτουργία των ιστών, η σεξουαλική λειτουργία, η αναπαραγωγή, ο ύπνος και η διάθεση είναι όλα παραδείγματα λειτουργιών του σώματος που ρυθμίζονται από ορμόνες.
Έχει κυρίαρχο ρόλο στη διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού, δηλαδή στη διατήρηση της σταθερότητας του εσωτερικού περιβάλλοντος του οργανισμού. Ο έλεγχος των διαφόρων λειτουργιών πραγματοποιείται με έκκριση κατάλληλων ορμονών από ειδικά όργανα που λέγονται ενδοκρινείς αδένες.
Αυτοί οι αδένες παράγουν και εκκρίνουν ορμόνες στην κυκλοφορία του αίματος για χρήση σε άλλα σημεία του σώματος. Αν και οι ορμόνες κυκλοφορούν σε ολόκληρο το σώμα, διαφορετικοί τύποι ορμονών στοχεύουν διαφορετικά όργανα και ιστούς.
Για την έκκριση των ορμονών το ενδοκρινικό σύστημα συνεργάζεται στενά με το νευρικό σύστημα. Με την εμφάνιση κατάλληλου ερεθίσματος το νευρικό σύστημα δίνει εντολή στο ενδοκρινικό, ώστε να εκκριθεί η κατάλληλη ορμόνη. Η απελευθέρωση των ορμονών μπορεί να είναι συνεχής, περιοδική ή κατά κύματα.
Το ενδοκρινικό σύστημα αποτελείται από τον υποθάλαμο, την υπόφυση, τον θυρεοειδή αδένα, τους παραθυρεοειδείς αδένες, τα επινεφρίδια, το πάγκρεας, τις ωοθήκες και τους όρχεις.
Λειτουργίες ενδοκρινών αδένων
- Επινεφρίδια: Βρίσκονται στις κορυφές των νεφρών. Αυτοί οι αδένες παράγουν στεροειδείς ορμόνες όπως η κορτικοστερόνη, η οποία βοηθά στη ρύθμιση της αντίδρασης του σώματος στο στρες και στη διατήρηση της ομοιόστασης.
- Υπόφυση: Η υπόφυση είναι ένας μικρός αδένας σε σχήμα φασολιού στη βάση του εγκεφάλου. Ελέγχει τον θυρεοειδή αδένα, τα επινεφρίδια, τις ωοθήκες και τους όρχεις εκκρίνοντας ορμόνες που δίνουν σήμα σε αυτούς τους αδένες να παράγουν τις αντίστοιχες ορμόνες.
- Υποθάλαμος: Ο υποθάλαμος είναι ένας μικρός αδένας στον εγκέφαλο που βρίσκεται κοντά στην υπόφυση. Συλλέγει πληροφορίες από σχεδόν όλες τις άλλες περιοχές του κεντρικού νευρικού συστήματος και ως απάντηση απελευθερώνει προ-ορμόνες που δίνουν σήμα στην υπόφυση να παράγει ορμόνες που ελέγχουν τους περιφερικούς ενδοκρινείς αδένες.
- Θυρεοειδής αδένας: Ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας σε σχήμα πεταλούδας που βρίσκεται στο λαιμό. Ελέγχει τη μεταβολική δραστηριότητα όλων των κυττάρων.
- Παραθυρεοειδείς αδένες: Αυτοί οι τέσσερις μικροί αδένες βρίσκονται πίσω από τον θυρεοειδή, σαν κηλίδες στα φτερά μιας πεταλούδας. Παρακολουθούν και ρυθμίζουν τα επίπεδα ασβεστίου.
- Πάγκρεας: Το πάγκρεας είναι ένα μακρύ, επίπεδο όργανο που βρίσκεται ακριβώς πίσω από το στομάχι. Παράγει ινσουλίνη, η οποία επιτρέπει στους μύες και τους ιστούς να απορροφούν το σάκχαρο στην κυκλοφορία του αίματος, και τη γλυκαγόνη, η οποία απελευθερώνει σάκχαρα από το λίπος για να αυξήσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Το πάγκρεας εκκρίνει επίσης πεπτικά ένζυμα που ονομάζονται παγκρεατικός χυμός.
- Ωοθήκες: Τα ανθρώπινα θηλυκά γεννιούνται συνήθως με δύο ωοθήκες – γυναικείες γονάδες που προέρχονται από τη μήτρα. Είναι τα κύρια γυναικεία αναπαραγωγικά όργανα, που παράγουν τις αναπαραγωγικές ορμόνες που ονομάζονται οιστρογόνα και προγεστερόνη.
- Όρχεις: Είναι τα ανδρικά αναπαραγωγικά όργανα, τα οποία περιέχονται μέσα στο όσχεο. Παράγουν ορμόνες που ονομάζονται ανδρογόνα, τα οποία ελέγχουν το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα. Το πιο γνωστό ανδρογόνο είναι η τεστοστερόνη.
Το ενδοκρινικό σύστημα λαμβάνει κάποια βοήθεια από άλλα όργανα, όπως τους νεφρούς, το ήπαρ και την καρδιά, τα οποία έχουν δευτερεύουσες ενδοκρινικές λειτουργίες. Για παράδειγμα, η κύρια λειτουργία των νεφρών είναι να φιλτράρουν το αίμα, αλλά παράγουν επίσης ορμόνες που βοηθούν στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και μεταβολίζουν ή επεξεργάζονται αρκετές άλλες ορμόνες για χρήση σε άλλα μέρη του σώματος.
