Θυρεοειδής αδένας
Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας ενδοκρινής αδένας σχήματος πεταλούδας που εντοπίζεται στο μπροστινό τμήμα του λαιμού, ακριβώς κάτω από το μήλο του Αδάμ. Αποτελείται από δύο λοβούς – τον δεξιό λοβό και τον αριστερό λοβό. Αυτοί οι δύο λοβοί ενώνονται από μια μικρή γέφυρα του θυρεοειδούς ιστού που ονομάζεται ισθμός.
Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τέσσερις ορμόνες, τη θυροξίνη (Τ4), την τριωδοθυρονίνη (Τ3), τη θυρεοσφαιρίνη (TG) και την καλσιτονίνη (CT).
Στον θυρεοειδή παράγονται δύο κύριες μεταβολικές ορμόνες που εκκρίνονται στο αίμα: τη θυροξίνη (Τ4) και τριιωδοθυρονίνη (Τ3). Η θυροξίνη ή Τ4 φέρει τέσσερα άτομα ιωδίου, και η τριιωδοθυρονίνη ή Τ3 έχει τρία άτομα ιωδίου. Οι δύο αυτές ορμόνες εκκρίνονται στο αίμα και μεταφέρονται σε όλα τα κύτταρα του σώματος μας, ρυθμίζοντας το μεταβολισμό των οργάνων. Τα κύτταρα του θυρεοειδούς είναι τα μοναδικά κύτταρα του ανθρώπινου σώματος που έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν ιώδιο από την κυκλοφορία.
Οι Τ3 και Τ4 παράγονται στα θυλάκια του θυρεοειδούς μέσω της ιωδίωσης της τυροσίνης που βρίσκεται στο μόριο της θυρεοσφαιρίνης. Σχηματίζονται μόρια μόνο- και δι-ιωδοτυροσίνης, τα οποία συνδυάζονται μεταξύ τους δίνοντας: (DIT+DIT) την Τ4 και (DIT +MIT) την Τ3.
Στα κύτταρα και τους ιστούς του σώματος, το Τ4 μετατρέπεται σε Τ3. Η τριωδοθυρονίνη (Τ3), που προέρχεται από το Τ4 ή εκκρίνεται αυτούσια από τον θυρεοειδή αδένα, είναι η βιολογικά ενεργή ορμόνη και επηρεάζει τη δραστηριότητα όλων των κυττάρων και των ιστών του σώματος.
Οι θυρεοειδικές ορμόνες Τ4 -> Τ3:
1. Προάγουν την ωρίμανση του σκελετού και του εγκεφάλου του εμβρύου
2. Αυξάνουν τον βασικό μεταβολισμό και τις καύσεις του σώματος
3. Αυξάνουν τον ρυθμό λειτουργίας και τη συσταλτικότητα της καρδιάς
4. Αυξάνουν τη λειτουργία των πνευμόνων
5. Επιταχύνουν την κυκλοφορία του αίματος
6. Αυξάνουν την κινητικότητα των εντέρων
7. Αυξάνουν τη γλυκόζη, τη σύνθεση πρωτεϊνών και ελαττώνουν την χοληστερίνη του αίματος
8. Αυξάνουν την αποδόμηση των οστών
Η ποσότητα των ορμονών που συνθέτει και εκκρίνει ο θυρεοειδής αδένας ρυθμίζεται από ένα άλλο σπουδαίο ενδοκρινή αδένα, την υπόφυση, που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου. Η υπόφυση παράγει μια ορμόνη που λέγεται θυρεοτρόπος (TSH), η οποία ρυθμίζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς με ένα μηχανισμό σάρωσης, την παλίνδρομη αλληλορύθμιση. Η υπόφυση ανιχνεύει το επίπεδο των θυρεοειδικών ορμονών στη ροή του αίματος, ακριβώς όπως ο θερμοστάτης ανιχνεύει τη θερμοκρασία περιβάλλοντος. Όταν τα επίπεδα των ορμονών Τ3 Τ4 πέφτουν, τότε αυξάνεται η έκκριση της TSH, ώστε να παρακινηθούν τα θυρεοειδικά κύτταρα να παράξουν περισσότερη Τ3 και Τ4. Αντιθέτως όταν τα επίπεδα Τ3 Τ4 είναι υψηλά, τότε η έκκριση της TSH μειώνεται ώστε να ελαχιστοποιηθεί ή να σταματήσει η παραγωγή τους από τα θυρεοειδικά κύτταρα. Οι ελεύθερες μορφές των ορμονών που δεν συνδέονται με πρωτείνες πλάσματος ονομάζονται αντίστοιχα ελεύθερη Τ3 (FT3 – free T3) και ελεύθερη Τ4 (FT4 – free T4).
Η θυρεοσφαιρίνη (TG) είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που παράγεται στα κύτταρα του θυρεοειδούς αδένα και αντιπροσωπεύει τη μορφή αποθήκευσης των θυρεοειδικών ορμονών (Τ3 και Τ4) στα θυρεοειδικά κύτταρα. Σε ειδικές θέσεις της συνδέονται τα μόρια ιωδίου ώστε να σχηματιστούν αργότερα η θυροξίνη (Τ4) και η τριιωδοθυρονίνη (Τ3). Η θυρεοσφαιρίνη παράγεται και από τα θηλώδη και θυλακιώδη καρκινικά κύτταρα του θυρεοειδούς.
Ο θυρεοειδής παράγει επίσης καλσιτονίνη (CT) από τα παραθυλακιώδη C κύτταρα. Η καλσιτονίνη παίζει σπουδαίο ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου στον οργανισμό μας, αυξάνει τη νεφρική απέκκριση του φωσφόρου και διεγείρει την επαναρρόφηση του ασβεστίου. Αυξημένες τιμές καλσιτονίνης παρουσιάζονται στο μυελοειδή καρκίνο του θυρεοειδούς.
Αυτοαντισώματα μπορούν να ανιχνευθούν στις εξετάσεις αίματος και δηλώνουν παρουσία αυτοάνοσης νόσου του θυρεοειδούς :
1. ΑΒΤΡΟ (αντίσωμα κατά της θυρεοειδικής υπεροξειδάσης): ένζυμο που προάγει την οξείδωση και την ιωδίωση της τυροσίνης ώστε να παραχθούν οι Τ3 Τ4.
2. ΑΝΤΙ-ΤG (αντίσωμα κατά της θυρεοσφαιρίνης) – υπόστρωμα παραγωγής των Τ3 Τ4.
3. TSI-TRAB (αντίσωμα κατά των υποδοχέων της TSH) – οι υποδοχείς TSH ενεργοποιούνται από το αντίσωμα χωρίς την παρουσία της TSH.
Ο θυρεοειδής αδένας μπορεί να παρουσιάζει ανατομικές ή λειτουργικές διαταραχές που περιγράφονται στην ενότητα «Διαταραχές θυρεοειδούς αδένα».
