Λειτουργία υπόφυσης
H υπόφυση είναι ένας μικρός αδένας με μέγεθος κερασιού και μεγάλη σημασία για το μεταβολισμό. Βρίσκεται περίπου στο ίδιο επίπεδο με τη μύτη σε μια κοιλότητα των οστών, που αναφέρεται ανατομικά με τον όρο τουρκικό εφίππιο.
Η υπόφυση συχνά αναφέρεται ως ο «κύριος αδένας» επειδή όχι μόνο εκκρίνει τις δικές της ορμόνες, αλλά προκαλεί την παραγωγή ορμονών από άλλους ενδοκρινείς αδένες.
Η υπόφυση υποδιαιρείται σε δύο τμήματα, το πρόσθιο λοβό της υπόφυσης και τον οπίσθιο λοβό, τα οποία συνδέονται μέσω του μίσχου της υπόφυσης με τον εγκέφαλο. Μέσω αυτού του μίσχου, ο υποθάλαμος επικοινωνεί με τον πρόσθιο λοβό μέσω ορμονών και τον οπίσθιο μέσω νευρικών ερεθισμάτων.
Οι δύο λοβοί είναι εντελώς διαφορετικοί, τόσο ως προς τη δομή και τη λειτουργία τους.
Ο υποθάλαμος, ο οποίος βρίσκεται πάνω από την υπόφυση, είναι το κέντρο ελέγχου ορισμένων από τις βασικές λειτουργίες του σώματος. Στέλνει μηνύματα στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, το οποίο ελέγχει λειτουργίες όπως η αρτηριακή πίεση, ο καρδιακός ρυθμός, η αναπνοή, η θερμοκρασία του σώματος, ο κύκλος ύπνου-εγρήγορσης και η πέψη. Ο υποθάλαμος δίνει ερεθίσματα στην υπόφυση να παράγει και να απελευθερώνει ορμόνες.
Εάν η υπόφυσή δε λειτουργεί σωστά, επηρεάζει ζωτικά μέρη όπως ο εγκέφαλος, το δέρμα, η ενέργεια, η διάθεση, τα αναπαραγωγικά όργανα, η όραση, η ανάπτυξη και πολλά άλλα.
Ποια είναι η λειτουργία της υπόφυσης;
Οι αδένες είναι όργανα που εκκρίνουν ορμόνες – τους «χημικούς αγγελιοφόρους» του σώματος – που ταξιδεύουν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος σε διαφορετικά κύτταρα, ρυθμίζοντας τη λειτουργία τους. Οι κύριες ορμόνες που παράγονται από την υπόφυση είναι:
Η πρόσθια υπόφυση
Στην πρόσθια υπόφυση (αδενοϋπόφυση) παράγονται πολλές από τις ορμόνες που είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του οργανισμού και στη συνέχεια, απελευθερώνονται στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτές είναι οι εξής:
- TSH (θυρεοειδοτρόπος ορμόνη): διεγείρει τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα και την έκκριση της παραγωγής Τ3 και Τ4 από τον θυρεοειδή αδένα. Ο θυρεοειδής αδένας ρυθμίζει το μεταβολισμό, την ενέργεια και το νευρικό σύστημα.
- FSH (ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη): διεγείρει την ανάπτυξη ωοθυλακίων παρουσία της LH και την ωρίμανση των ωοθυλακίων στη γυναίκα και τη σπερματογένεση στον άνδρα.
- LH (ωχρινοτρόπος ορμόνη): συνεπικουρεί την ωρίμανση του ωαρίου μαζί με την FSH, προκαλεί την ωορρηξία και την απελευθέρωση του ωαρίου από το ώριμο ωοθυλάκιο. Διεγείρει την παραγωγή τεστοστερόνης στους άνδρες.
- PRL (Προλακτίνη): διεγείρει την ανάπτυξη του μαστικού αδένα και την παραγωγή του μητρικού γάλακτος στη γαλουχία, μετά τον τοκετό. Επηρεάζει επίσης τις ορμόνες που ελέγχουν τις ωοθήκες και τους όρχεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την έμμηνο ρύση, τις σεξουαλικές λειτουργίες και τη γονιμότητα.
- GH (αυξητική ορμόνη): διεγείρει την ανάπτυξη οστών και οργάνων πριν από την εφηβεία. Βοηθά στη διατήρηση του μυϊκού ιστού, των οστών και στη διαχείριση της κατανομής του λίπους.
- ACTH (Αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη): διεγείρει τον φλοιό των επινεφριδίων να παράγει κορτιζόλη. Είναι η «ορμόνη του στρες» που διατηρεί την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
- MSH (Μελανινοτρόπος ορμόνη– Melanocyte stimulating hormone). Ρυθμίζει τη σύνθεση της μελανίνης στα μελανινοκύτταρα του δέρματος και έτσι τη χροιά του δέρματος.
Η οπίσθια υπόφυση
Η οπίσθια υπόφυση είναι ένα τμήμα του εγκεφάλου (νευροϋπόφυση) και μέρος του μεγαλύτερου «κέντρου ελέγχου» την ορμονικής ισορροπίας, του υποθαλάμου. Στην οπίσθια υπόφυση αποθηκεύονται και απελευθερώνονται, σε περίπτωση ανάγκης, ορμόνες του υποθαλάμου που είναι σημαντικές για λειτουργίες όπως η αναπνοή, η πρόσληψη τροφής, η ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος. Στη νευροϋπόφυση παράγονται επίσης ορμόνες, οι πιο σημαντικές των οποίων είναι:
- ADH ή βαζοπρεσίνη ή αντιδιουρητική ορμόνη: ρυθμίζει μέσω της νεφρικής λειτουργίας, τον όγκο υγρών του σώματος, την πυκνότητα των ούρων και διατηρεί την ομοιόσταση νερού. Οδηγεί σε αγγειοσυστολή για την αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Ρυθμίζει την ισορροπία του νερού και τα επίπεδα νατρίου. Η έλλειψη ADH προκαλεί αυξημένη ούρηση, χαμηλή πυκνότητα ούρων και δίψα, κατάσταση που ονομάζεται άποιος διαβήτης.
- Ωκυτοκίνη: ενεργοποιεί τη συστολή της μήτρας κατά τη διάρκεια του τοκετού και διεγείρει την έκκριση του γάλακτος στη μητέρα, τη συμπεριφορά και την κοινωνική αλληλεπίδραση και τον δεσμό μεταξύ μητέρας και παιδιού.
